Pojęciem hazardu określa się taki rodzaj działań, najczęściej gier, których skutek zależy od przypadku a wygrana lub przegrana przyjmuje postać zysku lub straty. Kiedy możemy mówić o uzależnieniu od hazardu czy patologicznym hazardzie? Przede wszystkim wtedy, kiedy traci się kontrolę nad aktywnością związaną z zaangażowaniem się w gry losowe.
Prywatny ośrodek leczenia uzależnień EMPATIA posiada program terapii skierowany do osób uzależnionych od hazardu. Skuteczny program leczenia patologicznego hazardu wdrożony przez ośrodek EMPATIA opracowany został według najnowszych doniesień dotyczących pracy terapeutycznej z hazardzistami.
Hazard – definicja, przyczyny, objawy
Hazard to specyficzny rodzaj uzależnienia. Specyficzny, ponieważ jego przedmiotem nie jest substancja, lecz zachowanie.
Natomiast w uzależnieniu od grania, podobnie jak w uzależnieniu od substancji psychoaktywnych, występuje zaburzenie kontroli impulsów i trudność w opanowaniu swojego zachowania, które w tym przypadku wydaje się być nieracjonalne.
Przed zagraniem hazardzista często odczuwa napięcie, po zakończeniu gry z kolei ulgę lub przyjemność, która szybko przeradza się w poczucie winy.
Do gier hazardowych zaliczmy:
- ruletkę
- pokera
- blackjacka
- automaty losowe
- loterie i gry liczbowe
- wyścigi konne
- zakłady bukmacherskie
- gry online
Hazard to ryzykowne przedsięwzięcie, którego wynik, jak wcześniej wspomniano, zależy od przypadku. Głównym elementem hazardu jest losowość.
Główna rola w grze przypada przypadkowi, wynik nie jest zależny od umiejętności gracza. Dlatego do gier hazardowych zaliczamy ruletkę, ale nie szachy. Drugi ważny element hazardu to fakt, że można w efekcie gry uzyskać dochód, lub wszystko stracić.
Hazard online jest stosunkowo nowym, ale coraz czyściejszym zjawiskiem.
Żeby przejść do definicji zjawiska, należy określić kim jest nałogowy hazardzista, jakie przejawia zachowania. Otóż przede wszystkim odczuwa ogromny przymus grania, nie może się powstrzymać pomimo świadomości konsekwencji. Taka osoba jest w stanie dużo zaryzykować, żeby móc grać dalej.
Hazardzista zazwyczaj ma przeświadczenie, że gra poprawi jego sytuację finansową, dla niego gra nie jest rozrywką, ale potencjalnym źródłem dochodów. W grach hazardowych nie ma niczego złego, dopóki traktujemy je jak rozrywkę. Jeśli po stracie pieniędzy gracz odczuwa potrzebę natychmiastowego odegrania się, to jest to pierwszy krok na drodze do uzależnienia.
Jakie są przyczyny uzależnienia od hazardu?
Analizując przyczyny patologicznego hazardu często bierze się pod uwagę czynniki rodzinne. Osoby zajmujące się badaniem problematyki, często zwracają uwagę na wartości rodzinne.
Otóż hazardziści częściej wywodzą się z rodzin, dla których ważne było szybkie zdobywanie dóbr materialnych, rzadziej z tych, gdzie oszczędzano i planowano wydatki. Dalej często zwraca się uwagę na trudną sytuację w domu rodzinnym, poczucie odrzucenia w dzieciństwie, poczucie niedoceniania.
Równie ważne są czynniki środowiskowe, dążenie do posiadania, do zdobycia szybkich, łatwych pieniędzy. Ogromne znaczenie ma także fakt uzyskania wygranej.
Częściej zjawisko patologicznego hazardu dotyczy osób, które wygrały na początku sporą sumę, lub były bliskie wygranej. Co więcej określa się, że większość graczy ma obniżone poczucie własnej wartości, oraz słabą zdolność do realizowania celu (zmniejszona samodyscyplina), tendencje do doświadczania negatywnych emocji, oraz trudność w kontrolowaniu zachowań agresywnych.
Objawy uzależnienia od hazardu
- Silna potrzeba lub poczucie przymusu grania.
- Subiektywne przekonanie o istnieniu trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z hazardowym graniem, czyli trudno powstrzymać się od grania, trudno kontrolować czas poświęcony na granie.
- Występowanie niepokoju, rozdrażnienia lub gorszego samopoczucia przy próbach przerwania lub ograniczania grania oraz ustępowanie tych stanów z chwilą powrotu do gry.
- Spędzanie coraz większej liczby czasu na graniu w celu uzyskania zadowolenia lub dobrego samopoczucia, które wcześniej uzyskiwane były w krótszym czasie.
- Postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz grania.
- Kontynuowanie hazardowego grania pomimo szkodliwych następstw.
Warto zwrócić uwagę na to, że hazardzista niby wie, że inni przegrywają, ale wierzy w to, że to właśnie on przechytrzy przypadek. Wierzy, że jego obserwacje pomogą opracować mu system, ma przeczucie, które pozwala mu grać dalej i wierzyć w wygraną pomimo postępującego zadłużenia i ogromu problemów finansowych.
Skąd ta wiara w wygraną?
Tutaj dobrze jest odwołać się do zniekształceń procesu myślenia, które często pojawiają się u graczy.
- Za bardziej prawdopodobne będziemy uważać zdarzenia, które pamiętamy, widzieliśmy, które wydają się nam dostępne (ktoś z naszych znajomych wygrał, kilka osób z okolicy, a może los zakupiony został w naszym osiedlowym sklepie).
- Wiara w swego rodzaju sprawiedliwość gry – jeśli pięć razy z rzędu wypadł orzeł, to teraz musi wypaść reszka; zaznaczając liczby na kuponie lotka, zaznaczamy różne, bo wydaje nam się nieprawdopodobne to, że padną kolejne liczby.
- Gracze bywają przekonani o tym, że posiadanie amuletów np. szczęśliwych długopisów, gadżetów, zapewni szczęście i pomoże w osiągnięciu wygranej. Często bywają też przesądni.
- Hazardziści są przekonani, że kluczową rolę w grze pełnią ich umiejętności, trudno im zrozumieć, iż jest to dzieło przypadku.
Fazy uzależnienia od hazardu
Bohdan T. Woronowicz, wyróżnia 6 faz uzależnienia od hazardu
Jakie są skutki uzależnienia od hazardu?
Somatyczne
Zaburzenia rytmu serca, problemy zdrowotne związane z dysfunkcjami układu krążenia, zaburzenia układu pokarmowego, oddechowego, zmiany skórne, bóle różnych części ciała o przyczynie trudnej do określenia. Mówi się, że przyczyna powyższych zaburzeń ma charakter psychogenny, w parze z wymienionymi dolegliwościami, zazwyczaj nie idą żadne uszkodzenia narządów.
Szkody psychiczne
Zaburzenia emocjonalne, ponieważ uczucia, które przeżywa gracz są bardzo intensywne i sprzeczne, często określa się je 3 słowami: pasja – obsesja – lęk; utrata poczucia własnej wartości, poczucie winy, stany depresyjne, próby samobójcze, podejrzliwość i nieufność, zaburzenia osobowości.
Podwójne uzależnienie
Bardzo często przy uzależnieniu od hazardu, pojawiają się także uzależnienia od substancji psychoaktywnych, zwykle wynika to z nieradzenia sobie gracza z trudnymi dla niego stanami emocjonalnymi.
Szkody społeczne
Straty materialne, niepowodzenia szkolne, problemy zawodowe, zaburzenia więzi rodzinnych, zaburzenia kontaktów z innymi ludźmi, osamotnienie, trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, oszustwa.
Leczenie uzależnienia od hazardu
Osoby uzależnione od hazardu przebywają w ośrodku EMPATIA zazwyczaj od 4 do 8 tygodni.
Ośrodek EMPATIA przykłada uwagę do pracy nad poczuciem własnej wartości, u osób uzależnionych od hazardu, bo to właśnie niskie poczucie własnej wartości, brak zasobów jest czynnikiem predysponującym do wpadnięcia w uzależnienie.
W leczeniu uzależnienia od hazardu niezwykle ważne jest sporządzenie dokładnej diagnozy. Przede wszystkim ustalamy czy mamy do czynienia z podwójnym uzależnieniem. Staramy się określić stan psychiczny pacjenta, ustalić, czy cierpi on równocześnie na depresję lub zaburzenia osobowości.
Niezwykle ważne jest też zapewnienie osobie zgłaszającej się do ośrodka poczucia bezpieczeństwa, szczególnie finansowego. Staramy się więc rozpoznać sytuację finansową podopiecznego, motywować do przygotowania planu naprawczego.
W dalszej kolejności, staramy się zapoznać naszych podopiecznych z działaniem mechanizmów uzależnienia. Wielu z nich przebywając na terapii w ośrodku leczenia uzależnień EMPATIA, doświadczało na tym etapie wglądu w swoje schematy zachowania, ludzie zaczynali rozumieć, który z mechanizmów nimi sterował, wdrażali umiejętności radzenia sobie z swoimi zniekształceniami poznawczymi.
Ponadto gracz przygotowuje wraz z terapeutą prowadzącym plan zdrowienia, który określa długość terapii oraz długość okresu, gdzie powinna odbyć się ona w trybie stacjonarnym. Ważną rolę w ustalaniu długości pobytu pełnią wyżej wymienione zaburzenia współwystępujące oraz fakt, czy pacjent korzystający z pomocy ośrodka nadużywał też substancji psychoaktywnych.
Cel terapii
Odwołując się do powyższych stwierdzeń, warto podkreślić, że celem terapii jest uzyskanie wglądu przez pacjenta, przygotowanie konstruktywnego planu zdrowienia oraz uzyskanie równowagi pomiędzy popędami a głosem rozsądku.
Bardzo trafna wydaje się tu być metafora Roberta Ladouceura (przytoczona za B. Lelonek), która mówi, że w człowieku drzemią dwie siły – lew i pogromca.
Celem terapii jest też konfrontowanie myśli (popędów) z rzeczywistością – np. w przypadku posiadania zadłużenia nieracjonalnie jest myśleć, że posiadanie amuletu pomoże w uzyskaniu wielkiej wygranej i odbiciu się od dna.
Co po zakończeniu terapii?
Bardzo ważną kwestią jest kwestia kontynuacji terapii. Podobnie jak przy innych uzależnieniach tak samo przy uzależnieniu od hazardu, trzeba pamiętać że leczenie nie może się zakończyć na samym pobycie w ośrodku.
Osoba zdrowiejąca powinna pozostawać pod opieką terapeuty, który będzie wspierał i czuwał nad realizacją programu zdrowienia, osoby uzależnione od hazardu, które nie kontynuują terapii, niestety dość często zapominają o zachowaniu czujności, po jakimś czasie przestają siebie obserwować, gubią się, wracają do nałogu.
Tak więc, kontynuacja terapii indywidualnej, jest niezbędnym warunkiem w procesie zdrowienia.
Hazardzista a rodzina i bliscy
Podobnie jak przy uzależnieniu od alkoholu czy narkotyków, tak i w przypadku patologicznego hazardu możemy mówić o swego rodzaju współuzależnieniu.
B. Woronowicz w swoich publikacjach często zwracał uwagę na to, że bliscy gracza zaczynają funkcjonować w rytmie jego grania.
Przejmują odpowiedzialność za niego, stają się nadmiernie opiekuńczy, próbują chronić przed konsekwencjami.
Członkowie rodzin często przeżywają poczucie winy, zaniedbują siebie, kontrolują, starają się nie wynosić problemów poza rodzinę.
Warto tutaj zaznaczyć dwie kwestie.
- Po pierwsze bliscy nałogowego gracza dość późno dowiadują się o przegranych i problemach z wiązanych z patologiczną grą, bo tego w odróżnieniu od substancji nie widać gołym okiem.
- Po drugie często oni także potrzebują pomocy terapeuty.
Terapia hazardowa w ośrodku uzależnień EMPATIA
Jak już wcześniej wspomniano, ośrodek EMPATIA stawia przede wszystkim na sporządzenie diagnozy osoby zgłaszającej się na terapię oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.
W dalszej kolejności praca skoncentrowana jest na rozpoznawaniu emocji oraz radzeniu sobie z nimi, a także na rozbrajaniu mechanizmów uzależnienia. W pracy dążymy do opisanej już wcześniej równowagi. W terapii pokazujemy też, na co należy uważać, jak zapobiegać nawrotom.
Wiemy o tym, że hazard wyznaczał kierunek życia naszych podopiecznych, zdajemy sobie sprawę z tego, że to bardzo indywidualna praca. Czasami nasi podopieczni, muszą nawiązać nowe relacje, bo ich życie związane było głównie z osobami uzależnionymi.
Niejednokrotnie potrzebują wskazówek w wypracowaniu alternatywnych metod radzenia sobie z trudnymi dla nich emocjami w trudnych sytuacjach. Natomiast obecność terapeuty pomaga pozostać czujnym i uczy obserwowania siebie, co jest niezbędne w dalszym funkcjonowaniu w procesie zdrowienia.